Celem niniejszej strony jest przedstawienie wybranych aspektów wykorzystania systemu dLibra do tworzenia repozytoriów instytucjonalnych. Strona ta ma charakter uzupełniający w stosunku do reszty dokumentacji systemu i samodzielnie nie stanowi wyczerpującego opracowania. W zamian w stosownych miejscach niniejszej strony zawarto odnośniki do wybranych fragmentów dokumentacji. Strona skonstruowana jest w formie pytań i odpowiedzi - zachęcamy do zgłaszania kolejnych pytań w komentarzach do tej strony lub w serwisie pytań i odpowiedzi Federacji Bibliotek Cyfrowych.
Spis pytań
Czym różnią się od siebie biblioteki cyfrowe i repozytoria instytucjonalne?
W podstawowym zakresie zarówno biblioteki cyfrowe, jak i repozytoria instytucjonalne służą temu samemu celowi: udostępnianiu obiektów cyfrowych wraz z metadanymi, zazwyczaj z podziałem na kolekcje i dodatkowymi narzędziami takimi jak wyszukiwanie, przeglądanie, indeksy itd. Stąd też terminy te często używane są wymiennie, zwłaszcza w kontekście technicznym. Rozróżnienie następuje zazwyczaj na poziomie rodzaju udostępnionych zbiorów. Termin "biblioteka cyfrowa" zwyczajowo stosuje się w kontekście serwisów udostępniających zbiory biblioteczne w postaci cyfrowej (zarówno zbiory będące efektem digitalizacji, jak i zbiory natywnie cyfrowe / born-digital). Z kolei termin "repozytorium instytucjonalne" opisuje serwisy, w których udostępniane są efekty pracy (najczęściej naukowej) osób zatrudnionych w danej instytucji, najczęściej powstające współcześnie. Nie muszą to być materiały oficjalnie wydane - mogą to być np. również prezentacje czy powstające wewnątrz instytucji raporty (np. techniczne). Istnieją różne podejścia do określenia wzajemnej relacji tych systemów - w zależności od kontekstu czasem terminy te używane są wymiennie, czasem mówi się że biblioteka cyfrowa jest terminem szerszym, a repozytorium jest tylko pewnym podzbiorem tego co może pojawić się w bibliotece cyfrowej (np. kolekcją), a czasem podaje się że repozytorium jest czymś ogólniejszym, niż biblioteka cyfrowa gdyż np. obejmuje prace nieobjęte recenzją, niewydane w sposób formalny, a jedynie udostępnione on-line. Do tego można jeszcze dodać terminy takie jak "muzeum cyfrowe" czy "archiwum cyfrowe", które znów są pewnym wariantem opisanych wcześniej systemów różniącym się charakterem udostępnianych zbiorów, sposobem ich opisu (schemat metadanych) czy prezentacji (interfejs użytkownika, usługi dodane).
Poza potencjalnymi różnicami w zakresie charakteru gromadzonych i udostępnianych zbiorów, często podawanym wyróżnikiem repozytoriów cyfrowych jest sposób gromadzenia tych zbiorów. O ile w przypadku typowych bibliotek cyfrowych gromadzenie materiałów i wprowadzanie ich do systemu jest zadaniem pracowników biblioteki, o tyle w przypadku repozytoriów instytucjonalnych często przyjmuje się, że materiały w dużej mierze gromadzone są metodą samoarchiwizacji / self-archivingu, czyli procesu w którym autor pracy przesyła ją np. przez specjalny formularz WWW do systemu repozytorium. Następnie administratorzy/moderatorzy repozytorium weryfikują materiał i decydują o jego udostępnieniu bądź zwróceniu do autora w celu wprowadzenia niezbędnych poprawek. Zależnie od zasad działania, część zmian może być wprowadzana przez administratorów repozytorium (np. uzupełnienie opisu obiektu, przypisanie do stosownych kolekcji) bądź też realizowana automatycznie np. konwersja plików zapisanych w formatach edytowalnych (np. doc) na formaty archiwizacyjne/dystrybucyjne (np. PDF/A). W tego typu sytuacji często realizowana jest również integracja systemu uwierzytelniania pracowników instytucji z systemem uwierzytelniania i autoryzacji repozytorium instytucjonalnego.
Zobacz też:
Czy w ramach jednej instytucji biblioteka cyfrowa i repozytorium to powinny być odrębne inicjatywy czy też lepiej je połączyć?
Zobacz też:
dLibra to system do budowy bibliotek cyfrowych, czy można więc na jego bazie tworzyć repozytoria instytucjonalne?
Istotną cechą repozytoriów instytucjonalnych jest możliwość samodzielnego deponowania prac przez autorów (tzw. self-archiving, samoarchiwizacja). Czy dLibra to wspiera?
Chcę udostępniać materiały na otwartych licencjach oraz materiały, do których dostęp mogą mieć tylko pracownicy mojej instytucji. Czy powinienem zbudować dwa odrębne repozytoria czy też warto i da się to połączyć w jeden system?
Jak w systemie dLibra mogę połączyć bibliotekę cyfrową i repozytorium instytucjonalne?
Zależy mi na widoczności materiałów z mojego repozytorium w Google Scholar. Czy dLibra wspiera to w jakiś sposób?
Zależy mi na widoczności materiałów z mojego repozytorium w Google Books. Czy dLibra wspiera to w jakiś sposób?
W mojej instytucji funkcjonuje wydawnictwo, które wydaje i sprzedaje przez internet książki, skrypty i czasopisma powstające u nas. Czy mogę w jakiś sposób uwzględnić te zasoby w repozytorium instytucjonalnym?
Autorzy z mojej instytucji publikują swoje prace w międzynarodowych wydawnictwach, które udostępniają artykuły odpłatnie. Czy mogę w jakiś sposób uwzględni te zasoby w repozytorium instytucjonalnym?
Czy mogę w repozytorium gromadzić również informacje na temat publikacji, których treść nie jest w żaden sposób dostępna on-line?
W mojej instytucji pracuje kilka tysięcy pracowników naukowych. Planujemy gromadzić wszystkie publikacje pracowników w repozytorium i być może wprowadzić również mandat Open Access. Czy kilka tysięcy użytkowników równocześnie wprowadzających swoje prace nie spowoduje przeciążenia systemu?