Bardzo istotnym aspektem udostępniania obiektów cyfrowych on-line jest możliwość tworzenia trwałych odnośników do tych obiektów. Odnośniki takie mogą być potrzebne np. w pracy naukowej jako element bibliografii, ale także w przypadku odnoszenia się do obiektów cyfrowych w zewnętrznych serwisach, takich jak katalogi biblioteczne, bazy bibliograficzne czy nawet Wikipedia. Poniżej opisano w jaki sposób tworzone są odnośniki do obiektów cyfrowych w systemie dLibra i z których z nich należy korzystać w celu zapewnienia maksymalnej trwałości referencji.
Poniższy rysunek prezentuje podstawowy model danych w systemie dLibra. W skład tego modelu wchodzą:
Rys. 1. Podstawowy model danych w systemie dLibra.
Poniższa tabela przedstawia przykłady dla poszczególnych elementów modelu danych wraz z odnośnikami.
Typ obiektu | Nazwa/tytuł obiektu | Dane niezbędne do jednoznacznej identyfikacji w systemie dLibra | Odnośnik wykorzystywany w interfejsie WWW | Stały odnośnik |
---|---|---|---|---|
Publikacja grupowa | Studies in Physical Culture and Tourism | Id publikacji: 4081 | http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/4081 | http://www.wbc.poznan.pl/publication/4081 |
Publikacja grupowa | Studies in Physical Culture and Tourism 2012 | Id publikacji: 263176 | http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/263176 | http://www.wbc.poznan.pl/publication/263176 |
Publikacja grupowa | Studies in Physical Culture and Tourism 2012 Vol.19 No.3 | Id publikacji: 290787 | http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/290787 | http://www.wbc.poznan.pl/publication/290787 |
Publikacja grupowa | Part II - Biology and exercise physiology | Id publikacji: 291297 | http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/291297 | http://www.wbc.poznan.pl/publication/291297 |
Publikacja | Insulin sensitivity and blood lipid profile in women recreationally practicing horseback riding | Id publikacji: 291316 | http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/291316 | Opis: http://www.wbc.poznan.pl/publication/291316 Treść (plik główny): http://www.wbc.poznan.pl/publication/291316/content |
Wydanie | Insulin sensitivity and blood lipid profile in women recreationally practicing horseback riding | Id wydania: 239649 | Opis: http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/291316/239649 Treść (plik główny): http://www.wbc.poznan.pl/Content/239649/ | Brak - zaleca się korzystanie ze stałego odnośnika do publikacji |
Plik | 7_Studies_2012_3_135.pdf | Id wydania: 239649 Pełna nazwa pliku: 7_Studies_2012_3_135.pdf | http://www.wbc.poznan.pl/Content/239649/7_Studies_2012_3_135.pdf | Brak - zaleca się korzystanie ze stałego odnośnika do publikacji |
Tabela 1. Przykłady poszczególnych elementów modelu danych w systemie dLibra na przykładzie czasopisma dostępnego w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej.
Krótkiego komentarza wymaga jeszcze widoczne w Tabeli 1 rozróżnienie pomiędzy plikiem, a plikiem głównym publikacji. Obiekty cyfrowe mogą składać się z jednego lub więcej plików i w tym drugim przypadku niezbędne jest określenie, od którego pliku czytelnik powinien zacząć przeglądanie obiektu. Dla stron HTML przyjęło się, że plik taki nazywany jest index.html, jednak ze względu na to że w systemie dLibra składować można różne rodzaje obiektów, plik główny (plik początkowy) wskazywany jest przez redaktora biblioteki cyfrowej na etapie umieszczania obiektu w bibliotece. Rozróżnienie to dobrze ilustruje następujący przykład:
W Tabeli 1 przedstawiono dwa rodzaje odnośników do poszczególnych elementów modelu danych w systemie dLibra. Rozróżnienie to wynika z przyjętego sposobu przetwarzania żądań czytelników zilustrowanego na Rysunku 2. Kluczowe jest tutaj rozróżnienie pomiędzy Aplikacją Czytelnika, a modułem stałych odnośników. Moduł ten ma za zadanie uniezależnić część odnośników funkcjonujących w systemie dLibra od zmian technicznych zachodzących w Aplikacji Czytelnika, związanych z jej rozwojem, udostępnianiem kolejnych wersji i wprowadzanymi modernizacjami technologicznymi. Ostatnia kolumna w Tabeli 1 przedstawia przykłady takich stałych odnośników. Zadaniem modułu obsługującego te odnośniki jest zapewnienie, aby funkcjonowały one w taki sam sposób niezależnie od zmian wprowadzanych w kolejnych wersjach Aplikacji Czytelnika. Przedostatnia kolumna w Tabeli 1 przedstawia odnośniki funkcjonujące niezmienne w systemie dLibra od wersji 0.4 wydanej w 2004 roku do chwili obecnej, jednak teoretycznie w przyszłości ze względów technicznych mogą one ulec zmianie, dlatego też przy tworzeniu referencji do obiektów zaleca się stosowanie stałych odnośników zaprezentowanych w ostatniej kolumnie.
Rys. 2. Uproszczony schemat architektury systemu dLibra.
W pewnych specyficznych przypadkach zapewnienie trwałych odnośników nie jest możliwe wyłącznie w oparciu o system biblioteki cyfrowej. Patrząc na przykładowy stały odnośnik (np.: http://www.wbc.poznan.pl/publication/290787) można stwierdzić, że posiada on dwa elementy które mogą ulec zmianie. Są to
Aby zapobiec tego typu wyjątkowym problemom stosuje się systemy identyfikatorów zewnętrzne w stosunku do biblioteki cyfrowej. Najpopularniejszym tego typu komercyjnym systemem są identyfikatory DOI, a jedną z bezpłatnych alternatyw jest system Handle. W polskich bibliotekach cyfrowych przyjęły się powszechnie oparte o specyfikację OAI Id identyfikatory obsługiwane przez Federację Bibliotek Cyfrowych. Tego typu zewnętrzne identyfikatory wprowadzane są jako element metadanych opisowych obiektu, dzięki czemu stają się niezależne od identyfikatorów systemowych. Uniezależnienie od adresu domenowego uzyskuje się poprzez globalne usługi lokalizujące (tzw. resolvery).
Dla przykładu - do artykułu "The use of SEM morphoscopy in researching the litho-pedogenetic environments evolution of Late Pleistocene and Holocene" dostępnego w Repozytorium Cyfrowym Instytutów Naukowych PAN można w sposób trwały odwołać się na następujące sposoby:
W ramach podsumowania poniżej przedstawiono tabelę zawierającą wady i zalety poszczególnych rodzajów odnośników do obiektów dostępnych w systemie dLibra.
Typ obiektu | Odnośnik wykorzystywany w interfejsie WWW | Efekt wywołania | Komentarz | Zalecane? |
---|---|---|---|---|
Publikacja grupowa | http://www.wbc.poznan.pl/publication/4081 | Wyświetlenie struktury publikacji grupowej. |
| |
http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/4081 | Wyświetlenie struktury publikacji grupowej. |
| ||
Publikacja | http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/291316 | Wyświetlenie metadanych jedynego dostępnego wydania danej publikacji lub listy odnośników do wydań tej publikacji w przypadku, gdy dostępne jest więcej niż jedno wydanie (w praktyce ta sytuacja występuje bardzo rzadko). |
| |
http://www.wbc.poznan.pl/publication/291316 | Wyświetlenie metadanych jedynego dostępnego wydania danej publikacji lub listy odnośników do wydań tej publikacji w przypadku, gdy dostępne jest więcej niż jedno wydanie (w praktyce ta sytuacja występuje bardzo rzadko). |
| ||
http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/291316/edition/239649/content | Wyświetlenie treści jedynego dostępnego wydania danej publikacji lub listy odnośników do wydań tej publikacji w przypadku, gdy dostępne jest więcej niż jedno wydanie (w praktyce ta sytuacja występuje bardzo rzadko). |
| ||
Wydanie | http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/291316/edition/239649 | Wyświetlenie metadanych danego wydania publikacji. |
| |
Plik | http://www.wbc.poznan.pl/Content/239649/ | Wyświetlenie pliku głównego danego wydania publikacji. |
| |
http://www.wbc.poznan.pl/Content/239649/7_Studies_2012_3_135.pdf | Wyświetlenie określonego pliku PDF danego wydania publikacji. |
| ||
http://www.wbc.poznan.pl/Content/239649/7_Studies_2012_3_135.pdf#page=3 | Wyświetlenie konkretnego fragmentu (str. 3) określonego pliku PDF danego wydania publikacji |
|
Tabela 2. Wady i zalety poszczególnych rodzajów odnośników do obiektów w systemie dLibra